Mongołowie tak jak i przedstawiciele innych kultur od zawsze z zainteresowaniem wpatrywali się w niebo. Jak wiadomo, dwa najważniejsze bóstwa mongolskiego panteonu bytów duchowych to Wieczne Błękitne Niebo (ojciec) i Matka Natura (ziemia). Mimo ich wielkiego szacunku dla środowiska naturalnego Mongołów zawsze bardziej niż ziemia interesowało niebo. Mówi się iż cywilizacje rolnicze (takie jak np. chińska) żyją wpatrzone w ziemię, koczownicze zaś w niebo. To właśnie szeroka wiedza na temat zjawisk na nieboskłonie pozwoliła spoić inne informacje na temat świata przyrody w holistyczny system wiedzy ludowej, która od setek lat umożliwia mongolskim koczownikom m.in. funkcjonować w stanie równowagi ze środowiskiem naturalnym, czy trafnie przewidywać pogodę nadchodzących pór roku. Również i ciała niebieskie zawsze były dla Mongołów źródłem inspiracji i wiedzy. Mongolska wiedza astrologiczna w obecnej formie jest jednak oparta w głównej mierze na dziedzictwie buddyjskim.
http://britishlibrary.typepad.co.uk/asian-and-african/2015/02/happy-chinese-new-year-the-year-of-the-goat.html
W Mongolii funkcjonuje pojęcie arga bilig, odpowiadające popularnemu yin yang. Jednocześnie słowa te służą do określania kalendarza słonecznego (arga) i księżycowego (bilig), podejść praktycznego i symbolicznego, a także w ogólniejszym znaczeniu niektórych cech cywilizacji odpowiednio europejskiej (argiin ornuud) i azjatyckiej (bilgiin ornuud).
W Mongolii uznawany i powszechnie stosowany jest wywodzący się z Chin tzw zodiak azjatycki, również (tak jak i zodiak europejski) składający się z 12 znaków, a wyliczony w oparciu o ruch Jowisza po nieboskłonie. W jego ramach wyznaczany jest podział na 60 letnie cykle. W cyklu takim rok każdego z 12 zwierzęcych archetypów zodiakalnych wypada pięciokrotnie, zawsze wg ustalonej kolejności. Pięciokrotność ich powtórzenia wynika z zaadaptowanej do potrzeb astrologii buddyjskiej chińskiej teorii Wu Xing – pięciu przemian czy też pięciu stanów, gdzie każdy ze znaków (zodiaku) występuje w odsłonie każdego z pięciu elementów czy też żywiołów, kolejno drewna, ognia, ziemi, metalu i wody. W podziale tym drewno bywa tożsame z (europejskim) żywiołem powietrza. Cykl zwierzęcy zaś to kolejno: Szczur, Krowa (odpowiednik Bawołu z zodiaku chińskiego), Tygrys, Zając, Smok, Wąż, Koń, Owca (odpowiednik Kozy z zodiaku chińskiego ), Małpa, Kogut, Pies oraz Świnia.*
Podziałowi na 12 zwierzęcych jednostek podlegają także rok (12 miesięcy) oraz doba (12 dwugodzin). Znaczy to, iż każdy znak ma np swoją porę (dwugodzinę) w ciągu doby. Podział ten w różnych wersjach popularny jest także w innych kulturach azjatyckich.
Dawniej wydarzenia w kronikach czy dokumentach oznaczane były właśnie w oparciu o ów 60 lub co najmniej 12 letni system co w dzisiejszych czasach nastręcza niekiedy trudności w doprecyzowaniu czy dane odległe wydarzenie miało miejsce 12 bądź 60 lat wcześniej czy później. Co ciekawe wg mongolskiej tradycji, która zakłada liczenie wieku człowieka od przybliżonego czasu poczęcia, a także dolicza lata za przekroczony księżycowy nowy rok Nowy Rok, niektóre osoby już w kilka tygodni po urodzeniu mogą być traktowane jako dwuletnie. Zwyczaj ten miał i do tej pory miewa niekiedy wpływ na wyrabianie dokumentów, ustalenie wieku szkolnego, wyznaczenie dat ważnych uroczystości jak np. postrzyżyny. Jak i w europejskiej astrologii, systemy azjatyckie (w tym chiński, tybetański czy mongolski) oparte są o złożone wyliczenia matematyczne, często więc przy determinowaniu informacji na temat danej osoby czy też czasu jakiegoś zdarzenia korzysta się ze specjalnych zbiorów tabel ułożonych w swego rodzaju kalendarze. W wyliczeniach takich uwzględnia się takie czynniki jak czas urodzenia (rok zwierzęcy, roczna przemiana, dwugodzina narodzin), obecna data (jw), ich wzajemna relacja, układ ciał niebieskich, astrologiczne wyliczenia dotyczące innych osób potencjalnie zaangażowanych w święta takie jak np. postrzyżyny (wybranie odpowiedniej osoby do dokonania aktu postrzyżyn uważane jest za kluczowe dla pomyślności tego zwyczaju) etc. Niekiedy zamiast iść do buddyjskiego lamy-astrologa, Mongołowie wybierają porady astrologów świeckich bądź szamanów czy też duchów przodków.**
http://openglam.org/2015/02/03/a-mongolian-manual-of-astrology-and-divination/
Założenie iż wszystkie osoby urodzone w jednym roku księżycowym mają mieć takie same (lub co najmniej zbliżone) cechy charakteru, może się nam wychowanym w tradycji zodiaku europejskiego wydawać nieco śmieszne, szczególnie jeśli pomyślimy np. o szkolnej klasie dzieci. Wystarczy jednak pamiętać, iż wiele cech czy zachowań może pozostawać uśpionych w formie predyspozycji bądź ich braku a następnie wyobrazić sobie ową klasę za kilkanaście lat, kiedy każda z dorosłych już osob zajmie jakieś miejsce w społeczeństwie. Wtedy przyglądając się tym osobom, (funkcjonującym w grupie odniesienia o wszelkich możliwych zodiakalnych latach urodzenia) dużo łatwiej dostrzeżemy potencjalne podobieństwa niż różnice. Dodatkowo pamiętajmy, iż także każdy miesiąc, dzień i jego pora także posiadają swoją odpowiednią charakterystykę, która również determinuje nasze zodiakalne konotacje. Gorąco zachęcam do zapoznania się z informacjami na temat właściwości zwierzęcych znaków azjatyckiego zodiaku – chociażby w celu weryfikacji tej tradycji na przykładach bliskich nam osób, tak jak to często czynimy z horoskopami umieszczanymi w polskich gazetach.
Jak już wiemy, każdy rok (pora dnia, dzień, miesiąc) ma swoją wyjątkową charakterystykę, która w symboliczny sposób mówi nam o pewnych cechach szczególnych danego okresu czy też momentu. Każdy rok będzie więc w zależności od znaku zodiaku i dominującego elementu oferował inne możliwości i niósł ze sobą inne niebezpieczeństwa czy próby. Niektóre lata z założenia będą pomyślne jak np. rok konia czy owcy, jednak to wpływ elementu na znak zodiaku może ostatecznie zdeterminować jego właściwości. Tak czy inaczej zawsze szczególnym okresem jest rok znaku, w który się urodziliśmy, występujący jak wynika z tego co powyżej raz na 12 lat. Do opisywania właściwości nadchodzącego roku korzysta się często z różnych wykresów, bądź symbolicznych przedstawień.
Przedstawienie „Ziemistej Krowy” na bieżący rok Ognistej Małpy (2016).
Jednym z nich jest tzw przedstawienie „Ziemistej Krowy” (Shoroon
Ükher). Opisuje ono właściwości roku pomocą skanonizowanej symboliki,
którą wypełniony jest obraz człowieka prowadzącego krowę. Każdego roku
obraz ten jest oczywiście inny, posiada także inną nazwęsygnalizującą część rocznej prognozy, zaś dokładniejszych informacji o nadchodzącym roku dostarczają takie detale jak ułożenie czy kolor poszczególnych części ciała krowy, wynikający z przedstawienia charakter zwierzęcia czy charakter jego człowieka określany na podstawie jego ubioru, pozy, tego co trzyma w rękach etc. W przedstawieniu tym mamy do czynienia praktycznie z samymi treściami i wartościami przedstawionymi symbolicznie, które niczym techniki mnemoniczne ułatwiają konsekwentne, odtwórcze zastosowanie przedstawienia „Ziemistej Krowy” do odczytu tendencji rozwoju wydarzeń czy prognoz na nadchodzący rok.
Przedstawienie ziemistej krowy na rok Drewnianego Konia (2014).
Jeśli mowa o elementach tego horoskopu to wygląd głowy zwierzęcia (kierunek skrętu, kolor etc) odzwierciedla stan społeczeństwa oraz początkowe okresy pór roku, poroże uszy oraz ogon – możliwe wiatry oraz burze, odcinek piersiowy – tendencje w kwestii opadów, nogi zwierzęcia – wegetację oraz prognozy rolne natomiast kolor ciała zwierzęcia możliwość wystąpienia zimowych klęsk żywiołowych – dzud.*** Jeśli zaś chodzi o pasterza, symboliczne znaczenie mają takie elementy jak umiejscowienie postaci w stosunku do byka, jej wiek, skręt głowy, karnacja twarzy, obuwie (czy znajduje się na nogach – jeśli tak to które nogi są obute, w rękach czy może za pasem), nakrycie głowy bądź jego brak (lub też obecność nakrycia głowy w dłoni pasterza), fryzura, kolor deeli (tradycyjnej odzieży mongolskiej) oraz pasa, biczyk. Jeśli zaś mowa o tendencjach na poziomie społecznym, informuje o nich wiek postaci pasterza. Grupy społeczne symbolizowane są zazwyczaj za pomocą grup wiekowych. I tak mianem „noworodków” określa się osoby niskiego stanu społecznego, mianem „młodych” – klasę średnie, zaś mianem „starców” grupy rządzące bądź piastujące wysokie urzędy czy ważne stanowiska. Jeśli pasterz jest osobą w podeszłym wieku – rok będzie sprzyjał „starcom”, a dla „noworodków” prawdopodobnie nie będzie on zbyt lekki, i vice versa – jeśli postać pasterza jest młodziutka (jak w roku obecnym) będzie to czas sprzyjający dla „niemowląt” czyli ludu. W odczytaniu dokładnych prognoz mają oczywiście znaczenie najróżniejsze szczegóły, a wymienione wyżej przykłady to jedynie część długiej listy cech symptomatycznych dla danych tendencji.
Ciekawostek związanych z mongolskim pojmowaniem czasu jest znacznie więcej, jednak to już tematy na kolejne teksty.
Jeśli mowa o elementach tego horoskopu to wygląd głowy zwierzęcia (kierunek skrętu, kolor etc) odzwierciedla stan społeczeństwa oraz początkowe okresy pór roku, poroże uszy oraz ogon – możliwe wiatry oraz burze, odcinek piersiowy – tendencje w kwestii opadów, nogi zwierzęcia – wegetację oraz prognozy rolne natomiast kolor ciała zwierzęcia możliwość wystąpienia zimowych klęsk żywiołowych – dzud.*** Jeśli zaś chodzi o pasterza, symboliczne znaczenie mają takie elementy jak umiejscowienie postaci w stosunku do byka, jej wiek, skręt głowy, karnacja twarzy, obuwie (czy znajduje się na nogach – jeśli tak to które nogi są obute, w rękach czy może za pasem), nakrycie głowy bądź jego brak (lub też obecność nakrycia głowy w dłoni pasterza), fryzura, kolor deeli (tradycyjnej odzieży mongolskiej) oraz pasa, biczyk. Jeśli zaś mowa o tendencjach na poziomie społecznym, informuje o nich wiek postaci pasterza. Grupy społeczne symbolizowane są zazwyczaj za pomocą grup wiekowych. I tak mianem „noworodków” określa się osoby niskiego stanu społecznego, mianem „młodych” – klasę średnie, zaś mianem „starców” grupy rządzące bądź piastujące wysokie urzędy czy ważne stanowiska. Jeśli pasterz jest osobą w podeszłym wieku – rok będzie sprzyjał „starcom”, a dla „noworodków” prawdopodobnie nie będzie on zbyt lekki, i vice versa – jeśli postać pasterza jest młodziutka (jak w roku obecnym) będzie to czas sprzyjający dla „niemowląt” czyli ludu. W odczytaniu dokładnych prognoz mają oczywiście znaczenie najróżniejsze szczegóły, a wymienione wyżej przykłady to jedynie część długiej listy cech symptomatycznych dla danych tendencji.
Ciekawostek związanych z mongolskim pojmowaniem czasu jest znacznie więcej, jednak to już tematy na kolejne teksty.
* Nie ma sensu przytaczać dokładniejszych informacji na temat azjatyckich archetypów zodiakalnych, zachęcam do poszukiwań na własną rękę – można bardzo łatwo sprawdzić własny znak zodiaku i dowiedzieć się czegoś na jego temat – informacje są łatwo dostępne w internecie.
** Więcej na ten temat w nadchodzącym tekście pt „Szamanizm mongolski oczami Diyanchi”.
*** Mianem dzudu (mong. zud) określa się klęski żywiołowe, takie jak zimowe okresy wyjątkowego spadku temperatury bądź nasilenia się opadów śniegu, siły wiatru itp., które zazwyczaj uniemożliwiają zwierzętom dostęp do pokarmu i w efekcie doprowadzają do symultanicznej śmierci setek, tysięcy a czasem dziesiątek tysięcy zwierząt w skali kraju. Tragediom takim można przynajmniej w pewnym stopniu zapobiec, jeśli przewidując pogodę nadchodzącej zimy odpowiednio się na nią przygotuje np. jeszcze w lato gromadząc suchy pokarm dla zwierząt. Bywa też „czarny dzud” polegający na klęsce zimowej suszy.
